Do niedawna w Unii Europejskiej obowiązywała koncepcja społecznej odpowiedzialność organizacji (corporate social responsibility – CSR), według której przedsiębiorstwa w swojej działalności dobrowolnie uwzględniły problematykę społeczną i ekologiczną (dobrowolność, rozumiana jako przywilej, nie zobowiązanie czy przymus).W nowej koncepcji społeczną odpowiedzialność określa się jako odpowiedzialność przedsiębiorstwa za jego wpływ na społeczeństwo. W koncepcji tej chodzi o to, aby zachować równowagę pomiędzy interesem przedsiębiorstwa a interesem społecznym. Dobrobyt przedsiębiorstwa nie może stać w sprzeczności z oczekiwaniami społecznymi. Można pokusić się o stwierdzenie, że CSR to inicjatywa obywatelska przedsiębiorstwa, która zaspakaja potrzeby społeczne. CSR to dynamiczny proces, który wyzwala w przedsiębiorstwach kreatywność, czego objawem są innowacyjne rozwiązania zaspokajające potrzeby społeczeństwa. Przedsiębiorstwo, które nie nadąża za zmianami zachodzącymi w otoczeniu, skazuje się na niebyt. CSR wpisane w wizję i misję przedsiębiorstwa świadczy o jego dalekowzroczności. Takie przedsiębiorstwo wie, co robić i jak to robić, a wytworzone przez nie produkty i usługi zaspakajają nie tylko podstawowe potrzeby klientów, zaspakajają także szeroko rozumiane potrzeby społeczne, a wówczas CSR nie jest ideą fixe. CSR najlepiej się spełnia, kiedy przedsiębiorcy i społeczność (jej reprezentanci, np. samorządy i organizacje pozarządowe) potrafią się porozumieć, skupić uwagę na tym, co łączy, a nie na tym, co dzieli. W korporacjach CSR ewaluowała od filantropii po świadome planowanie strategii zachowań społecznie odpowiedzialnych. Korporacje dość szybko zrozumiały, że partycypowanie w zachowania społecznie odpowiedzialne to dobra inwestycja na przyszłość. To także sposób na uzyskanie „rozgrzeszenia” ze strony społeczności, za zachowania dotąd – świadomie bądź nie – społecznie nieakceptowane. To sposób na zjednywanie sobie społeczności na czas, kiedy przyjdzie się firmie zmierzyć z kryzysem.
Tak więc podstawowym założeniem CSR jest odpowiedzialne i etyczne postępowanie biznesu względem wszystkich grup społecznych, na które wpływa poprzez swoją działalność, z możliwie największym poszanowaniem środowiska przyrodniczego. Podstawową cechą odpowiedzialności społecznej jest dążenie organizacji do uwzględniania kwestii społecznych i środowiskowych w procesach decyzyjnych oraz ponoszenia odpowiedzialności za wpływ podejmowanych przez nią decyzji i działań na społeczeństwo i środowisko. Odpowiedzialny biznes poszukuje synergii pomiędzy trzema obszarami funkcjonowania przedsiębiorstwa: ekonomicznym, środowiskowym i społecznym.
Aby sprostać wyzwaniu nakreślonemu w koncepcji zrównoważonego rozwoju, potrzebny jest konsensus wszystkich uczestników rynku, dotyczący stanowienia i przestrzegania norm i standardów w zakresie dalszego eksploatowania środowiska naturalnego i życia społecznego. Zrównoważony rozwój oznacza takie postępowanie ludzi i organizacji, aby dla przyszłych pokoleń pozostawić naszą planetę w stanie lepszym niż znajduje się dziś.
W Polsce koncepcja odpowiedzialności społecznej biznesu, albo społecznie odpowiedzialnej organizacji rozwija się od kilkunastu lat. Jednym z pierwszych ośrodków akademickich, który zaczął zajmować się tą tematyką była Akademia Leona Koźmińskiego. Najbardziej znaną organizacją pozarządową, która promuje CSR i wspiera jego rozwój, a także edukuje studentów, prowadzi badania, realizuje projekty z firmami partnerskimi, jest powstałe w 2001 roku Forum Odpowiedzialnego Biznesu, które od 2002 roku wydaje publikację pn. Odpowiedzialny biznes w Polsce. Dobre praktyki. Kolejne edycje tego raportu pokazują, jak dynamicznie przez ostatnie lata rozwija się w Polsce rynek CSR.
W województwie warmińsko-mazurskim pierwszą organizacją, która zajęła się popularyzowaniem koncepcji CSR, był Region Warmińsko-Mazurski NSZZ „Solidarność”, który obecnie wraz z Fundacją „Instytut Społecznej Odpowiedzialności Organizacji” i Bułgarską Izbą Branżową Przemysłu Maszynowego realizuje projekt pn. Wymiana dobrych praktyk w obszarze CSR branży maszynowej z Polski i Bułgarii. Przewodnik dobrych praktyk. Głównym celem projektu jest upowszechnienie wśród organizacji pracowników i pracodawców branży elektromaszynowej województwa warmińsko-mazurskiego dobrych praktyk z obszaru zrównoważonego rozwoju oraz kształtowanie bezpiecznych i dobrych warunków pracy poprzez zawiązanie sieci współpracy i wypracowanie modelu skutecznego upowszechniania rozwiązań CSR w oparciu o doświadczenie Bułgarskiej Izby Branżowej, (modelu skierowanego do wdrożenia wśród przedsiębiorców i zarządzających z branży elektromaszynowej). Główne gałęzie przemysłu elektromaszynowego w Polsce to m.in. przemysł maszynowy, precyzyjny, elektrotechniczny. Modernizacja tego rodzaju przemysłu wymaga wysokich kwalifikacji zawodowych, efektywnego zarządzania potencjałem pracowników, bezpiecznych warunków pracy i wdrożenia nowego podejścia w zakresie zrównoważonego rozwoju. Firmy z branży elektromaszynowej potrzebują rozwiązań, które umożliwią im wdrożenie inwestycji zgodnie ze zrównoważonym rozwojem.
Według danych WUP Olsztyn (2011r.) branża przemysłowa rozwija się, generuje 12,1% nowych miejsc pracy, przychody w maju 2011 roku wzrosły o 18,4%, a wydajność pracy 1 zatrudnionego wzrosła o 13,6% w stosunku do maja 2010 roku. Szeroka promocja CSR, rozumiana, jako zachęta do poznawania i porównywania przez przedsiębiorców modeli i dobrych praktyk w zakresie CSR, powinna pobudzić procesy innowacyjne w przedsiębiorstwach. Korzyści dla interesariuszy z tytułu udziału w projekcie to m.in. nawiązanie współpracy z przedsiębiorstwami uczestniczącymi w projekcie, a także skuteczniejsze promowanie CSR w województwie warmińsko-mazurskim, w którym CSR jest mało wykorzystywane jako czynnik sukcesu rynkowego, stanowiący o konkurencyjności i potencjale rozwoju firm.
Ogólnie znajomość rozwiązań CSR dotyczących dbania o zatrudnienie i warunki pracy deklaruje 38,7% (PKPP Lewiatan 2010 rok – kraj). Według rankingu Odpowiedzialnych Firm z 2010 roku na siedemdziesiąt firm tylko dwadzieścia uczestniczących w badaniach było z Polski, w tym żadna z województwa warmińsko-mazurskiego. 40% firm rozmawia z pracownikami o etyce biznesu, tylko 20% firm posiada strategię CSR (PARP 2010).
Realizowany przez Region WarmińskoMazurski NSZZ „Solidarność” wraz z Fundacją „Instytut Społecznej Odpowiedzialności Organizacji” i Bułgarską Izbą Branżową Przemysłu Maszynowego projekt powinien zdecydowanie te statystyki poprawić.
Dr Zygmunt Mietlewski
CSR – nowa jakość działania firm – wersja PDF
